Ρισελιέ, Αρμάν Ζαν ντι Πλεσί, δούκας του-

(Richelieu, Παρίσι 1585 – 1642). Γάλλος καρδινάλιος και πολιτικός. Από οικογένεια μικροευγενών του Πουατού, εξελέγη το 1608 επίσκοπος της Λισόν. Έπειτα από μερικές αποτυχημένες προσπάθειες να πάρει μέρος στην πολιτική ζωή, κατόρθωσε να γίνει γραμματέας της Επικρατείας (1616) με την υποστήριξη της βασιλομήτορος Μαρίας των Μεδίκων. Αργότερα έπεσε σε δυσμένεια (1617) και αναγκάστηκε να φύγει από το Παρίσι, αλλά γρήγορα ανάκτησε τη δύναμή του διαπραγματευόμενος την ειρήνη μεταξύ του Λουδοβίκου ΙΓ’ και της μητέρας του (1620), και μέσα σε τέσσερα μόνο χρόνια έγινε καρδινάλιος (1622) και υπουργός (1624) και κατόρθωσε να κυριαρχήσει στο συμβούλιο του βασιλιά και να εξουδετερώσει όλους τους αντιπάλους του. Έτσι άρχισε, διστακτική στην αρχή κι έπειτα σιγά σιγά πιο αποφασιστική, η δραστηριότητά του, που απέβλεπε στο να ξαναδώσει στη Γαλλία την ηγεμονική της θέση στην Ευρώπη και vα αποκαταστήσει στο εσωτερικό τη βασιλική εξουσία εναντίον κάθε δύναμης που αμφισβητούσε το κύρος της. Στην εξωτερική πολιτική, πραγματικά, ενδιαφέρθηκε ενεργά για τα σοβαρότερα προβλήματα της εποχής του, επιδιώκοντας κυρίως vα ανατρέψει την πολιτική των Αψβούργων που κυριαρχούσαν σε ένα τμήμα της Ευρώπης. Έτσι, σε συμφωνία με τη Βενετία, έκανε να αποτύχει η προσπάθεια της Ισπανίας να προσαρτήσει τη Βαλτελίνα (1626)· επενέβη στο ζήτημα της διαδοχής στο δουκάτο της Μάντοβα, όπου κατόρθωσε να επιβάλει ένα γαλλικό κλάδο των Γκονζάγκα (τους Γκονζάγκα-Νεβέρ) για να μην περιέλθει το δουκάτο στους Ισπανούς· κατέλαβε το Πινιερόλ και τη Σαβοΐα (1630), φέρνοντας έτσι για μισόν αιώνα το Πιεμόντε υπό τη γαλλική επιρροή· υποστήριξε (1630-35) τον βασιλιά της Σουηδίας Γουστάβο Αδόλφο στον πόλεμο εναντίον του Φερδινάνδου B’ των Αψβούργων και, τέλος, συμμαχώντας με την Ολλανδία και μερικά γερμανικά κράτη, κήρυξε πόλεμο εναντίον της Αυτοκρατορίας. Κατόρθωσε τότε να ξεσηκώσει την Πορτογαλία και την Καταλονία, κατέλαβε το Αρτουά, τη Σερτάν και τη Ρουσιγιόν (1640-42), κατέλαβε oλόκληρο το Πιεμόντε και λίγο πριν από τον θάνατό του, με την κατάληψη της Τορτόνας, φάνηκε έτοιμος να εισβάλει στο Μιλάνο. Στην εσωτερική πολιτική, η προσοχή του στράφηκε κυρίως προς τους Ουγενότους και τους ανυπότακτους αριστοκράτες. Στέρησε, λοιπόν, τους πρώτους από τα προνόμια που τους είχαν παραχωρηθεί με το έδικτο της Νάντης (1598), κατέλαβε με πολιορκία τη Λα Ροσέλ (1628) που ήταν το κυριότερο οχυρό τους και με το έδικτο της Νιμ (1629) ακύρωσε όλες τις στρατιωτικές εγγυήσεις που είχαν δοθεί παλαιότερα στους διαμαρτυρόμενους. Για να εξανάγκασει σε υποταγή τους αριστοκράτες, έπαψε να συγκαλεί τα Γενικά Συμβούλια, απαγόρευσε στα Κοινοβούλια να παρεμβάλλουν δυσκολίες στην επικύρωση των νόμων, αφαίρεσε όλα τα προνόμια των φεουδαρχών και δεν δίστασε όχι μόνο να εξορκίσει και να εκτελέσει προσωπικότητες που κανείς δεν τολμούσε να θίξει (Μονμορανσί, Σενκ-Μαρς, Ντε Του), αλλά και να εξαναγκάσει ακόμα και την ίδια τη Μαρία των Μεδίκων να καταφύγει στις Κάτω Χώρες και την Άννα την Αυστριακή να αποσυρθεί στο Βαλ-Ντε-Γκρα. Ο καρδινάλιος Ρισελιέ έδωσε σκληρούς αγώνες, πεθαίνοντας όμως μπορούσε ασφαλώς να καυχηθεί ότι είχε βγάλει τη Γαλλία από τη φεουδαρχική εποχή. Ο Γάλλος καρδινάλιος και πολιτικός Ρισελιέ στην πολιορκία της Λα Ροσέλ (1628), η οποία ήταν το σημαντικότερο οχυρό των Ουγενότων. Πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Ανρί Μοτ (Μουσείο της Λα Ροσελ).